Transformacja ustrojowa w Polsce: Mała Konstytucja z 1992 r. i znaczenie w niej parlamentu

with Brak komentarzy

parlament w polsceFragment książki „Parlament w Polsce. Przemiany polityczno-ustrojowe na przestrzeni XX wieku”

Dzięki uchwaleniu w październiku 1992 roku tzw. „Małej konstytucji”, ustrój Rzeczypospolitej Polskiej, przybrał formę systemu rządów opartego na faktycznym podziale i równowadze władz, bez wyraźnej przewagi któregokolwiek z jej organów. Doszedł do pewnego punktu, w stronę którego ewoluował po 1989 r. Tendencja ta, zawierająca niektóre wzorce francuskie i niemieckie, odbiegała od zakorzenionej w demokratycznym nurcie polskiego konstytucjonalizmu dominacji parlamentu.

W Małej Konstytucji dokonano również pewnej zmiany dotyczącej kadencyjności parlamentu. Podtrzymano, iż obie izby miały nierozerwalnie funkcjonować w ramach czteroletniej kadencji, ale zmodyfikowano moment jej inauguracji. Istniejący od 1991 r. przepis, który stanowił, iż kadencja rozpoczyna się w dniu pierwszego posiedzenia i kończy wraz z rozpoczęciem pierwszego następnej kadencji, zastąpiono formułą, według której kadencja parlamentu liczona jest od dnia wyborów . Jedynie marszałkowi Sejmu pozostawiono sprawowanie urzędu aż do zebrania się nowego Sejmu. Kolejna zmiana nastąpiła w 1995 r., kiedy to nowelizacja konstytucji wprowadziła ponownie naliczanie kadencji od pierwszego posiedzenia nowo wybranego parlamentu .

W omawianym dokumencie umieszczono również przepisy dotyczące Zgromadzenia Narodowego wraz z uwzględnieniem relacji, które z udziałem tej instytucji zachodzą. Zgromadzenie miały tworzyć Sejm i Senat obradujące wspólnie pod przewodnictwem marszałka Sejmu. Do jego kompetencji należało: odbieranie przysięgi od obejmującego ten urząd Prezydenta RP, jako warunek sprawowania przez niego władzy; podejmowanie uchwały o opróżnieniu urzędu prezydenta przed upływem kadencji, przy czym uchwała o uznaniu trwałej niezdolności do sprawowania urzędu miała zapadać większością 2/3 głosów; decydowanie o postawieniu prezydenta w stan oskarżenia „za naruszenie Konstytucji lub ustaw oraz za popełnienie przestępstwa” także większością 2/3 głosów, na wniosek ¼ ogólnej liczby członków . Ponadto, ustawa konstytucyjna z kwietnia 1992 r. przyznała Zgromadzeniu kompetencje dotyczące przygotowania i uchwalenia nowej konstytucji.

(…)

Uchwalenie ustawy regulującej stosunki pomiędzy głównymi ośrodkami władzy oznaczało wejście w nowy etap prac nad ustrojem państwa. Posługując się podziałem autorstwa J. Wawrzyniaka, możemy wyodrębnić trzy etapy porządkowania prawa konstytucyjnego w Polsce. Pierwszy polegał na głębokiej nowelizacji konstytucji z 1952 r. Istotą etapu drugiego – z założenia przejściowego – było współistnienie nowych przepisów z 1992 r. z pozostawionymi w mocy zapisami aktu sprzed czterdziestu lat. Etapem trzecim, finalnym transformacji ustrojowej, powinno być uchwalenie nowej, pełnej konstytucji . W tym kierunku powoli zmierzały działania organów, które miały odegrać główną rolę w procesie stanowienia prawa w Rzeczypospolitej – Sejmu i Senatu.

 
Tekst jest fragmentem książki. Egzemplarz książki „Palrlament w Polsce” można zamówić na stronie parlamentwpolsce.pl.