Powiedzieć „wybitne dzieło” to nie powiedzieć nic. Ocenić jako ponadczasowe, uniwersalne to znów za mało. Wszak spuścizna po słudze bożym księdzu Skardze przerasta jego epokę. Kazania Sejmowe i Żywoty Świętych to arcydzieła tradycyjnej polszczyzny i pogłębionego myślenia o sprawach świętych i doczesnych. Skarga próbował uchwycić na piśmie najwięcej z ustnych przekazów i tradycyjnych opowiadań o życiu i świętości chrześcijan epoki starożytności, średniowiecza i renesansu. Dzięki niemu wiemy dziś o nich tak wiele.

Życie ks. Piotra Skargi – kim był i czym się zajmował?

Ksiądz Piotr Skarga przyszedł na świat w 1536 roku na Mazowszu. Z kolei na początku lat 60. XVI wieku przyjął święcenia kapłańskie. Jak czytamy na stronie Piotrskarga.pl/patron „Obarczony od początku swojej działalności licznymi obowiązkami, nie zaprzestał pracy nad swoim wykształceniem. Śledził także wydarzenia religijne w Polsce i za granicą. Prowadził życie bardzo ubogie, wszystko co posiadał, rozdawał biednym. Oprócz wypełniania swoich urzędowych obowiązków w kapitule, odwiedzał chorych w szpitalach i udzielał ostatniej posługi kapłańskiej skazańcom”.

W swoim życiu Piotr Skarga starał się łączyć niemożliwe do scalenia elementy: posługę na dworze królewskim i bytowanie w wielkiej polityce, pomoc dla najbiedniejszych i pozbawionych majątku, wreszcie – żarliwe kaznodziejstwo, obronę wiary katolickiej i nawracanie zagubionych w wierze bądź zafascynowanych ulotną modą herezji protestanckich.

Ponadczasowa wartość Żywotów Świętych ks. Piotra Skargi

„Żywoty świętych” Piotra Skargi to utwór o ponadczasowym charakterze. Przedstawia nie tylko hagiografie świętych z czasów po Chrystusie, lecz także tych starotestamentowych. Książka ta kształtowała nie tylko wiarę, lecz także polskość. Pomagała w podtrzymaniu polskiego języka w czasach zaborów. Dla wielu stanowiła jedną z pierwszych książek, przyczyniającą się do nauki czytania. Być może nie istnieje żadna inna książka, którą przeczytało tak wielu Polaków.

O wartości dzieła Piotra Skargi świadczą także jego walory religijne. Jak wiadomo verba docet exampla trahunt. Przykłady świętych, ludzi z krwi i kości, miłujących Stwórcę i bliźniego stanowią wzór do naśladowania także dziś. Może warto, gdyby „Żywoty święty” Piotra Skargi zastąpiły znaczną część współczesnej, często szmirowatej literatury. Co więcej, warto by wpisać je na listę lektur szkolnych. Trudno bowiem o książkę lepiej wpisującą się w edukacyjną i wychowawczą misję szkoły.

Marek Ręka

PS. Zobacz także: Album Piotr Skarga – Kaznodzieja Narodu